EDUARD BERNSTEİN

       
Sosyal demokrat siyaset adamı, kuramcı ve tarihçi . Kapitalist ekonominin yakın gelecekte çökeceği ve proletaryanın iktidarı zorla ele geçirmesi gerektiği  gibi görüşleri yadsıyarak , Karl Marx’ın koyduğu temel ilkeleri gözden geçirmeye girşen ilk sosyalistlerdendir. Seçkin bir kuramcı olmamasına karşın  ‘revizyonizmin babası ‘ olarak adlandırılmış ve özel girişimciliği toplumsal reformla kaynaştıran bir tür sosyal demokrasi öngörmüştür.

     Danzig’den gelerek Prusya’nın başkenti Berlin’e yerleşmiş bir yahudi ailesinin oğluydu. Babası demiryolu makinisti, amcası Aaron Bernstein  ise ilerici işçi çevrelerinde çok sayıda okuru olan Berliner Volk Zeitung gazetesinin editörü idi. Bu ortamda pek çok kültürlü Almanın ulusal birlik ve demokrasiye duyduğu özlemi daha genç  yaşta kolayca paylaştı. Sevilen ve açıksözlü bir insandı .1872’de genç bir banka memeru iken Sosyal Demokrat Partiye girdiniğini  açıkça söylediğinde üstlerinden anlayış gördü. Prusya’nın 1871’de Fransayı yenilgiye uğratmasını izleyen çalkantılı yıllar. siyasi  inançlarının oluşmasında önemli rol oynar. Ama yumuşak kişiliğinden dolayı Radikal Marksizmden çok dogmatik, olmayan pragmatik bir sosyalizme ilgi duyuyordu. Otoriter sayılabilecek  Alman Genel İş Derneği karşısında demokratik ve barışçı sosyal demokratları yeğledi.      

     Partiye girince sosyalist yayın organı Die Zukunft’ta çalışmaya başladı.1890'lara değin süren 1873 ekonomik bunalımı  kapitalizmin zayıflığı yolundaki inancını pekiştirdi. Ama onu daha radikal bir tutum almaya
zorlayan  Şovalye Otto von Bismarck'ın antisosyalist yasaları oldu. Almanya dışına sürülünce İsviçre’ye yerleşti.Die Zukunftun varlıklı koruyucusu Karl Höchberg'in "ahlakçı sosyalist" görüşlerinden uzaklaştı. Burada gizli sosyalist partinin toparlayıcı odağı durumunda olan Der  Sozialdemokratie dergisinin Zürich baskısının editörlüğünü Marx’ın onayıyla üstlendi. 1888’de Bismarck'ın başvurusu üzerine  İsviçre’den de sınırdışı edilince derginin yayımını Londra’da sürdürdü. Orada Marx’ın  çalışma arkadaşı Friedrich Engels’ın yakın dostu oldu; sosyalizmin adım adım gelişeceğini savunan etkili Fabian Derneği’nin önderiyle de yakın ilişki kurdu. Giderek değişen görüşlerini bir dizi makale ile 1898'de Stuttgart’ta Sosyal Demokrat Parti toplantısına gönderdiği bir mektupla sergiledi. Ertesi yıl Die Voraussetzungen de  Sozialismus und die Sozialdemokratie’yi  (evrimsel sosyalizm,1891'de) yayımladı.

      1901’de Almanya’ya dönen Bernstein reformcu işçi hareketinde giderek gelişen revizyonist okulunun kuramcısı durumuna geldi. Sosyalizmin kapitalist orta sınıfa karşı bir ayaklanmanın doğrudan ve katışıksız bir ürünü değil, insan tutkularının ayrılmaz içsel bir parçası olan liberalizmin nihai sonucu olduğunu savundu. Kapitalizmin hemen çökeceği ve burjuvazinin yalnızca ve baskıcı bir sınıf olduğu yolundaki görüşten vazgeçti. Ayrıca üretken sanayinin belirli ellerde toplanmasının her alanda Marx’ın öngördüğü ölçüde eksiksiz ya da daha  hızlı biçimde gerçekleşmediği sonucuna vardı. İşyeri yasalarının çıkartılması ve işçi sendikaları üzerindeki yasal kısıtlamaların kaldırılması türünden reformları örnek göstererek, sosyalist hareketten gelen başkaldırı sonucunda sermayenin sömürücü eğilimlerine  karşı bir tepkinin geliştiğini öne sürdü. Bütün bunlara dayanarak kalıcı başarının yolunun şiddete dayalı bir altüst oluştan değil sürekli bir ilerlemeden geçtiğini savunmaya başladı.

       1902’de Reichsrag’a (parlemento) seçildi ve üyeliği 1928’e değin sürdü . Sosyalist kuramcı Karl Kautsky’nin  dogmatik marxizmi ile Alman işçi önderi Agust Bebel'in eklektik  Marxizmi giderek etkisini yitirdikçe revizyonizm sosyal demokrasinin ideolojisi durumuna geldi. Ama sınıflararası şiddete  olduğu kadar uluslararası alanda da  şiddet kullanımına karşı çıkan Bernstein miltarizme karşı mücadelede sol kanatla birlikte tutum aldı. Sağ kanat önderleri  arasında yer almasına karşın I. Dünya Savaşı sırasında partisinin savaşı desteklemesini protesto etmek amacıyla Bağımsız Sosyalistlerle birlikte davrandı. Ama barış gerçekleşir gerçekleşmez eski konumuna döndü ve Kasım 1918’deki siyasal devrimi toplumsal bir devrime dönüştürmek isteyenlere karşı cephe aldı. Parlementer cumhuriyetin kesintisiz bir ilerleme yolu açtığını savundu. Savaştan sonra 1919’da ekonomi ve maliyeyle ilgili devlet bakanı olarak görev yaptı.

      Sonunda sosyal demokrasi Bernstein’ın 20 yıldır özlemini çektiği büyük bir reformcu halk hareketi durumuna geldi. Artık partisinin saygın bir yol göstericisi olan Bernstein sosyal demokrat programın büyük bölümünün fikir babalığını yaptı. Alman halkını 1917 Rus örneğinden caydırmakta önemli rol oynayan Bernstein, 1922’de İtalyan faşist modelinin Almanya’ya sıçramasını önleyemedi. Nazilerin kanlı saldırılarını, dengesiz kafaların düşüncesiz davranışları olarak değerlendirdi. Nasyonel Sosyalizmin özünü kavrayamadı ve Nazilerin iktidarı ele geçirmesini önlemekte çaresiz kaldı. Berstein’in ölümünün üzerinden daha altı ay geçmeden , tüm umutlarını bağladığı demokratik devlet, kapılarını Adolph Hitler’in diktatörlüğüne açtı.